2025-yil 10-noyabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Inson huquqlari bo‘yicha Milliy markazida nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) vakillari uchun fuqarosizlikni kamaytirish va bartaraf etish masalalari bo‘yicha axborot sessiyasi bo‘lib o‘tdi. Tadbir Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy markazi (IHM) hamda BMTning Qochqinlar ishlari bo‘yicha Oliy komissari boshqarmasi (BMT QOKB) Markaziy Osiyo bo‘yicha vakolatxonasi hamkorligida tashkil etildi.

Sessiyada "Madad" NNT va "Istiqbolli avlod" respublika ijtimoiy-axborot markazi vakillari, shuningdek, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti hamda Toshkent davlat yuridik universiteti yuridik klinikalari xodimlari va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo‘yicha vakili (Ombudsman) ishtirok etdilar.

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy markazi direktori A. Saidov o‘z nutqida fuqarosizlik muammosini hal etish mamlakat Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan "O‘zbekiston – 2030" strategiyasi doirasida ilgari surilgan ichki davlat siyosatining fundamental va ongli ustuvor yo‘nalishi ekanligini ta’kidladi. U 2020-yilda "Fuqarolik to‘g‘risida"gi qonunning qabul qilinishi insonparvarlik harakati bo‘lganini, bu esa 2016-yildan buyon 85 000 dan ortiq kishiga fuqarolik olish imkonini berganini, yangilangan Konstitutsiya esa bu borada eng yuqori huquqiy kafolat vazifasini o‘tayotganini qayd etdi.

BMT Qochoqlar ishlari bo‘yicha oliy komissari boshqarmasining Markaziy Osiyo bo‘yicha vakili vazifasini bajaruvchi D.Lipkanu 2024 yilgi Ashxobod deklaratsiyasida mustahkamlab qo‘yilgan O‘zbekiston va butun Markaziy Osiyo mintaqasida fuqarosizlikka barham berish borasidagi sezilarli yutuqlarni yuqori baholadi. U sudyalar uchun tajriba almashish va uyg‘unlashtirish maqsadida bunday sessiyalar muhimligini ta’kidladi. Sessiyaning asosiy qismi yetakchi ma’ruzachilarning chiqishlariga bag‘ishlandi.

Sessiyaning asosiy qismi asosiy ma’ruzachilarning hisobotlariga bag‘ishlandi. BMTning Markaziy Osiyo bo‘yicha Qochqinlar ishlari oliy komissarligi boshqarmasining huquqiy masalalar bo‘yicha mutaxassisi B. Oshakbayeva xalqaro huquqiy bazani batafsil tahlil qilib, 1954 va 1961 yilgi konvensiyalarning mazmunini yoritib berdi hamda "fuqaroligi bo‘lmagan shaxs" va "fuqaroligi noaniq shaxs" kabi asosiy tushunchalarni tushuntirdi. U, shuningdek, #IBelong kampaniyasi yakunlangandan so‘ng jahon hamjamiyatining sa’y-harakatlarini birlashtirish maqsadida tashkil etilgan Fuqaroliksizlikni tugatish bo‘yicha global alyansni taqdim etdi.

Qonun hujjatlarining amaliy ijrosiga alohida e’tibor qaratildi. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish bosh boshqarmasi boshlig‘ining o‘rinbosari B. Sayfullayev fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni aniqlash, hujjatlashtirish va ularning huquqiy maqomini hal etish bo‘yicha boshqarma tomonidan qo‘llanilayotgan aniq chora-tadbirlar va amaliyotlar, shuningdek, tartib-taomillarni takomillashtirish borasidagi yutuqlar haqida so‘zlab berdi.

O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi FHDYo organlari faoliyatini muvofiqlashtirish boshqarmasi boshlig‘i X. Nasimov o‘z ma’ruzasini fuqarosizlikning oldini olish masalalariga bag‘ishladi. U tug‘ilishni qayd etish tizimini rivojlantirish, xususan, "FHDYOning yagona elektron arxivi" va Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali xizmatlarni raqamlashtirish borasidagi yutuqlarni yoritib berdi. Fuqarolik holati dalolatnomalarini to‘liq qayd etishni ta’minlashga qaratilgan "Adliya-mahalla" platformasi va "Hech kim hujjatsiz qolmasin" aksiyasi kabi tashabbuslar taqdim etildi.

"Madad" NNT Yuridik maslahat byurolarining faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘limi bosh mutaxassisi A. Ochilov bu jarayonda fuqarolik jamiyatining roli haqida so‘z yuritdi. U joylarda fuqarolarga huquqiy yordam ko‘rsatishning amaliy tajribasini taqdim etib, NNTlar aholi va davlat organlari o‘rtasidagi bog‘lovchi bo‘g‘in vazifasini bajarishini ta’kidladi. A. Ochilov Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 6 sentyabrdagi "Yuridik yordam ko‘rsatish va aholiga huquqiy axborot yetkazish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi qaroriga muvofiq tashkil etilgan ko‘p kanalli bepul yuridik yordam ko‘rsatish tizimi haqida batafsil ma’lumot berdi. Ushbu tizim 148 ta tuman byurolaridan iborat tarmoqni, 10 milliondan ortiq tashrifga ega bo‘lgan va "Fuqarolik masalalari" bo‘limini o‘z ichiga olgan "Advice.uz" huquqiy portalini va call-markaz (1008) ni o‘z ichiga oladi. U ushbu infratuzilma tufayli 935 mingdan ortiq fuqaro yuzma-yuz huquqiy yordam olganini, 375 mingdan ortiq fuqaro esa, shu jumladan "Gender-Madad" kabi maxsus platformalar orqali onlayn maslahatlar olganini ta’kidladi.

Sessiya davomida IHOKB va BMTning Qochoqlar bo‘yicha Oliy komissarligining Markaziy Osiyo vakolatxonasi o‘rtasidagi hamkorlikning yuqori darajasi qayd etildi. Ushbu hamkorlik natijasida davlat tilida bir qator qo‘shma nashrlar chop etildi. Bularga fuqaroligi yo‘q shaxslar va qochoqlar maqomi to‘g‘risidagi konvensiyalar matnlari, shuningdek Parlamentlararo Ittifoq (IPU) hamda BMTning Qochoqlar bo‘yicha Oliy komissarligining Markaziy Osiyo vakolatxonasi tomonidan tayyorlangan amaliy qo‘llanmalar kiradi.

Axborot sessiyasi ochiq munozara bilan yakunlandi. Unda ishtirokchilar Yangi O‘zbekistonda insonparvar va inklyuziv jamiyat barpo etishdek umumiy maqsadga erishish yo‘lida hamkorlik mexanizmlarini mustahkamladilar.

Inson huquqlari bo‘yicha

O‘zbekiston Respublikasi

Milliy markazining

matbuot xizmati