2025 йил 10 ноябрь куни Ўзбекистон Республикаси Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий марказида нодавлат нотижорат ташкилотлари (ННТ) вакиллари учун фуқаросизликни камайтириш ва бартараф этиш масалалари бўйича ахборот сессияси бўлиб ўтди. Тадбир Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази (ИҲМ) ҳамда БМТнинг Қочқинлар ишлари бўйича Олий комиссари бошқармаси (БМТ ҚОКБ) Марказий Осиё бўйича ваколатхонаси ҳамкорлигида ташкил этилди.

Сессияда "Мадад" ННТ ва "Истиқболли авлод" республика ижтимоий-ахборот маркази вакиллари, шунингдек, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ҳамда Тошкент давлат юридик университети юридик клиникалари ходимлари ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) иштирок этдилар.

Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази директори А. Саидов ўз нутқида фуқаросизлик муаммосини ҳал этиш мамлакат Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан "Ўзбекистон – 2030" стратегияси доирасида илгари сурилган ички давлат сиёсатининг фундаментал ва онгли устувор йўналиши эканлигини таъкидлади. У 2020 йилда "Фуқаролик тўғрисида"ги қонуннинг қабул қилиниши инсонпарварлик ҳаракати бўлганини, бу эса 2016 йилдан буён 85 000 дан ортиқ кишига фуқаролик олиш имконини берганини, янгиланган Конституция эса бу борада энг юқори ҳуқуқий кафолат вазифасини ўтаётганини қайд этди.

БМТ Қочоқлар ишлари бўйича олий комиссари бошқармасининг Марказий Осиё бўйича вакили вазифасини бажарувчи Д.Липкану 2024 йилги Ашхобод декларациясида мустаҳкамлаб қўйилган Ўзбекистон ва бутун Марказий Осиё минтақасида фуқаросизликка барҳам бериш борасидаги сезиларли ютуқларни юқори баҳолади. У судьялар учун тажриба алмашиш ва уйғунлаштириш мақсадида бундай сессиялар муҳимлигини таъкидлади. Сессиянинг асосий қисми етакчи маърузачиларнинг чиқишларига бағишланди.

Сессиянинг асосий қисми асосий маърузачиларнинг ҳисоботларига бағишланди. БМТнинг Марказий Осиё бўйича Қочқинлар ишлари олий комиссарлиги бошқармасининг ҳуқуқий масалалар бўйича мутахассиси Б. Ошакбаева халқаро ҳуқуқий базани батафсил таҳлил қилиб, 1954 ва 1961 йилги конвенцияларнинг мазмунини ёритиб берди ҳамда "фуқаролиги бўлмаган шахс" ва "фуқаролиги ноаниқ шахс" каби асосий тушунчаларни тушунтирди. У, шунингдек, #ИБелонг кампанияси якунлангандан сўнг жаҳон ҳамжамиятининг саъй-ҳаракатларини бирлаштириш мақсадида ташкил этилган Фуқароликсизликни тугатиш бўйича глобал альянсни тақдим этди.

Қонун ҳужжатларининг амалий ижросига алоҳида эътибор қаратилди. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бош бошқармаси бошлиғининг ўринбосари Б. Сайфуллаев фуқаролиги бўлмаган шахсларни аниқлаш, ҳужжатлаштириш ва уларнинг ҳуқуқий мақомини ҳал этиш бўйича бошқарма томонидан қўлланилаётган аниқ чора-тадбирлар ва амалиётлар, шунингдек, тартиб-таомилларни такомиллаштириш борасидаги ютуқлар ҳақида сўзлаб берди.

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ФҲДЁ органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бошқармаси бошлиғи Х. Насимов ўз маърузасини фуқаросизликнинг олдини олиш масалаларига бағишлади. У туғилишни қайд этиш тизимини ривожлантириш, хусусан, "ФҲДЁнинг ягона электрон архиви" ва Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали хизматларни рақамлаштириш борасидаги ютуқларни ёритиб берди. Фуқаролик ҳолати далолатномаларини тўлиқ қайд этишни таъминлашга қаратилган "Адлия-маҳалла" платформаси ва "Ҳеч ким ҳужжатсиз қолмасин" акцияси каби ташаббуслар тақдим этилди.

"Мадад" ННТ Юридик маслаҳат бюроларининг фаолиятини мувофиқлаштириш бўлими бош мутахассиси А. Очилов бу жараёнда фуқаролик жамиятининг роли ҳақида сўз юритди. У жойларда фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатишнинг амалий тажрибасини тақдим этиб, ННТлар аҳоли ва давлат органлари ўртасидаги боғловчи бўғин вазифасини бажаришини таъкидлади. А. Очилов Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 6 сентябрдаги "Юридик ёрдам кўрсатиш ва аҳолига ҳуқуқий ахборот етказиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги қарорига мувофиқ ташкил этилган кўп каналли бепул юридик ёрдам кўрсатиш тизими ҳақида батафсил маълумот берди. Ушбу тизим 148 та туман бюроларидан иборат тармоқни, 10 миллиондан ортиқ ташрифга эга бўлган ва "Фуқаролик масалалари" бўлимини ўз ичига олган "Адвиcе.уз" ҳуқуқий порталини ва cалл-марказ (1008) ни ўз ичига олади. У ушбу инфратузилма туфайли 935 мингдан ортиқ фуқаро юзма-юз ҳуқуқий ёрдам олганини, 375 мингдан ортиқ фуқаро эса, шу жумладан "Гендер-Мадад" каби махсус платформалар орқали онлайн маслаҳатлар олганини таъкидлади.

Сессия давомида ИҲОКБ ва БМТнинг Қочоқлар бўйича Олий комиссарлигининг Марказий Осиё ваколатхонаси ўртасидаги ҳамкорликнинг юқори даражаси қайд этилди. Ушбу ҳамкорлик натижасида давлат тилида бир қатор қўшма нашрлар чоп этилди. Буларга фуқаролиги йўқ шахслар ва қочоқлар мақоми тўғрисидаги конвенциялар матнлари, шунингдек Парламентлараро Иттифоқ (ИПУ) ҳамда БМТнинг Қочоқлар бўйича Олий комиссарлигининг Марказий Осиё ваколатхонаси томонидан тайёрланган амалий қўлланмалар киради.

Ахборот сессияси очиқ мунозара билан якунланди. Унда иштирокчилар Янги Ўзбекистонда инсонпарвар ва инклюзив жамият барпо этишдек умумий мақсадга эришиш йўлида ҳамкорлик механизмларини мустаҳкамладилар.

Инсон ҳуқуқлари бўйича

Ўзбекистон Республикаси

Миллий марказининг

матбуот хизмати